قاعده اذا تعذرت الحقیقهقاعده عقلایى ترجیح معنای مجازی نزدیک تر به معنای حقیقی را قاعده «اذا تعذرت الحقیقه» گویند . ۱ - عقلی بودن قاعدهقاعده "اذا تعذرت الحقیقة فاقرب المجازات اولى " از قواعد عقلایى است که عرف عقلا در محاورات خود به آن تمسک نموده اند . ۲ - تعریف قاعدهاین قاعده به این معنا است که اگر در موردى اراده معنای حقیقی از لفظ متعذر باشد ، و آن لفظ داراى معانى مجازى متعددى هست ولى معلوم نباشد که در کدام یک از معانى استعمال شده است ، باید " اقرب المجازات الى الواقع "یعنى نزدیک ترین معنای مجازی به معنای حقیقی را بر گزید. ۳ - مثال برای قاعدهبراى مثال، در روایات باب استصحاب آمده است: "لا تنقض الیقین بالشک " یقین را با شک نقض نکن؛ چون معنای حقیقی نقض، باز کردن و جدا کردن اجزاى چیزى است که محکم به هم متصل هستند. و از آن جا که یقین چیزى نیست که داراى هیئت اتصالى باشد تا بتوان استحکام آن را نقض نمود، اراده معنای حقیقی نقض متعذر است و "لا تنقض" در معنای مجازی استعمال شده است ۴ - دو معنای نقضنقض در محل بحث ، دو معنای مجازی دارد : ۵ - معنای مجازی اقرب برای نقضمعناى مجازى اقرب: یعنى رفع امر ثابت و مستحکمى که اقتضاى ثبوت دارد، مانند زوجیت دایمى و ملکیت که در آن ها استعداد و اقتضاى بقا وجود دارد، مگر این که مثلا طلاق ى محقق شده و سبب از بین رفتن علقه زوجیت گردد . ۶ - معنای مجازی ابعد برای نقضمعناى مجازى ابعد: یعنى مطلق رفع ید از چیزى و ترک عمل به آن، هر چند اقتضاى ثبوت نیز نداشته باشد، مانند زوجیت غیر دایم. ۷ - نظر شیخ انصاری"شیخ انصاری" فرموده اند معنای مجازی اول به معناى حقیقى اقرب ـ نزدیک تر و مناسب تر ـ است سپس نتیجه مى گیرد که استصحاب آن گاه حجت است که متیقن، اقتضا و استعداد بقا را داشته باشد و شک در رافع باشد ۸ - مستندات مقالهانصارى ، مرتضى بن محمدامین ، فرائدالاصول ، ج ۲ ، ص ۵۷۴. جزایری ، محمدجعفر ، منتهى الدرایة فى توضیح الکفایة ، ج ۷ ، ص ۱۰۶. ذهنی تهرانی ، محمد جواد ، تحریرالفصول ، ج ۵ ، ص ۸۳۴-۸۳۵. فاضل لنکرانی ، محمد ، ایضاح الکفایة ، ج ۵ ، ص ۲۴۸-۲۵۵. آخوندخراسانى ، محمدکاظم بن حسین ، کفایة الاصول ، ص ۴۴۴. ۹ - منبعمرکز اطلاعات و مدارک اسلامی رده‌های این صفحه : قواعد اصولی
|